Fryderyk III Habsburg (urodzony w Innsbrucku, 21 września 1415 roku, zmarł w Linz, 19 sierpnia 1493 roku) herb
Syn Ernesta I "Żelaznego" Habsburga, arcyksiążę Styria, Karyntia, Kraina, Marchii Wendyjskiej, część hrabstwa Gorycji i hrabia Tyrolu (Austria Wewnętrzna) i Cymbarki Piastównej Mazoweickiej, córki Ziemowita IV Piasta, księcia czerskiego, rawskiego i liwskiego, płockiego, gostynińskiego, sochaczewskiego, wiskiego i na Płońsku, księcia całego Mazowsza, księcia bełskiego, obwołanego królem Polski.
Król Niemiec jako Fryderyk III od 2 lutego 1440 roku do 19 sierpnia 1493 roku, cesarz rzymski jako Fryderyk III od 19 marca 1452 roku do 19 sierpnia 1493 roku, książę Styrii, Karyntii, Karnioli, Karyntii i hrabia Tyrolu jako Fryderyk V od 10 czerwca 1424 roku do 19 sierpnia 1493 roku, regent Austrii od 27 października 1439 roku do 22 lutego 1440 roku i od 22 lutego 1440 roku do 23 listopada 1457 roku, arcyksiążę Austrii jako Fryderyk V od 23 listopada 1457 roku do 26 grudnia 1462 roku i od 2 grudnia 1463 roku do 19 sierpnia 1493 roku, antykról Czech i Węgier jako Fryderyk od 17 lutego 1459 roku do 19 lipca 1463 roku.
Tytulara: z łaski Bożej uświęcony cesarz rzymski, po wieki August, król Niemiec, Węgier, Dalmacji, Chorwacji etc. etc. arcyksiążę Austrii, książę Burgundii, Styrii, Karyntii, Karnioli, landgraf Alzacji, książę Szwabii, hrabia Habsburga i Hennegau, uksiążęcony hrabia Tyrolu, Gorycji, Ferreti, Kyburga i Zutphen, margrabia Świętego Cesarstwa Rzymskiego, Enns i Burgau, pan na Marchii Wendyjskiej, Mechelen, Port Naon i Salin etc.
W Rzymie, 16 marca 1452 roku poślubił Eleonorę Robertyng-Capet-Bourgogne-Alfonsina-Aviz Portugalską (urodzona w Torres Vedras, 18 września 1434 roku, zmarła w Wiener Neustadt, 3 września 1467 roku), córkę Edwarda I Robertyng-Capet-Bourgogne-Alfonsina-Aviz, króla Portugalii i Eleonory Trastámara (Robertyng-Bourgogne-de Mâcon-d'Aragona), córki Ferdynanda I "Sprawiedliwego" Trastámara (Robertyng-Bourgogne-de Mâcon-d'Aragona) z Antequery, króla Aragonii, Walencji, Sycylii, Sardynii, Majorki i nominalnego króla Korsyki, nominalnego księcia Athens i Neopatrii, hrabiego Barcelony, Rossiglione, Cerdagna, Ribagorza, Osona, Besalů i Pallars.
Gdy w 1424 roku zmarł Ernest "Żelazny", Fryderyk miał zaledwie 9 lat, toteż samodzielną władzę w Styrii i Karyntii przejął dopiero w roku 1435.
W 1440 roku Fryderyk, będący głową dominującego wówczas rodu Habsburgów i najstarszym krewnym Albrechta II, został cesarzem. W Niemczech cieszył się poparciem, wpływowej i niezmiernie bogatej, bankierskiej rodziny Fuggerów (w Polsce znanych jako Fukierowie). Zgodnie z interesem kupców popierał rozwój handlu. Uważał się za następcę Hohenstaufów; już samo imię miało go zobowiązywać do dążenia ku wielkości Fryderyków I i II. Odzyskał zagarnięte przez innych władców dobra Habsburgów w Szwabii, dążył do odegrania doniosłej roli w życiu Niemiec, przy jednoczesnym rozwoju dziedzicznych dominiów swojego rodu. W 1442 roku wydał konstytucję prawną Reformatio Friderici, która miała w jego zamyśle dać podstawy do reformy niemieckiego systemu prawnego.
Podczas zabiegów o rewindykację szwabskich posiadłości, w latach pierwszej wojny o Zurych (w latach 1440-1446), udzielił poparcia temu miastu, ale nie uchroniło to Fryderyka od utraty ziem w Szwajcarii. Próba ich odzyskania przy pomocy Karola "Śmiałego" księcia Burgundii zakończyła się klęską, a Szwajcaria zachowała niezależność.
Dążąc do uzyskania korony cesarskiej Fryderyk III musiał iść na ugodę z papieżem, który także szukał poparcia Niemiec po przezwyciężeniu wielkiej schizmy. W 1448 roku w Wiedniu zawarł konkordat z papieżem Mikołajem V, na mocy którego uznał nowego papieża a Kościół odzyskał wiele dawnych przywilejów w Niemczech, ale z drugiej strony król i książęta niemieccy utrzymali wpływ na wybór biskupów. Postanowienia tego konkordatu regulowały stosunki cesarsko-papieskie aż do upadku Świętego Cesarstwa Rzymskiego w 1806 roku. Zgodnie z zamierzeniem, dzięki uzyskanej w ten sposób przyjaźni z papieżem, Fryderyk mógł 19 marca 1452 roku wraz z żoną koronować się na cesarza. Była to ostatnia koronacja cesarska, jaka odbyła się w Rzymie. Już jego następca odetnie się od związków z papiestwem i zaniecha ceremonii w wiecznym mieście.
Fryderyk III popierał Krzyżaków, był zwolennikiem likwidacji Związku Pruskiego i represjonowania jego przywódców, czym przyczynił się do wybuchu wojny trzynastoletniej w latach 1454-1466, pomiędzy Polską a Zakonem. Wojna, wbrew nadziejom cesarza, zakończyła się polskim zwycięstwem i poddaniem państwa krzyżackiego feudalnemu zwierzchnictwu Korony polskiej (II pokój toruński w 1466 roku). Fryderyk pozostał militarnie bierny wobec tego konfliktu.
Podczas panowania Fryderyka III, w 1471 roku Sejm Rzeszy w Ratyzbonie uchwalił zakaz prowadzenia wojen prywatnych, co miało zaprowadzić pokój wewnętrzny i bezpieczeństwo w Niemczech i ułatwić normalny rozwój gospodarczy kraju po chaosie epoki Luksemburgów. Nie udało się jednak tego postanowienia wyegzekwować, Niemcy nadal trwały w zamęcie walk pomiędzy książętami, miastami i innymi podmiotami politycznymi. W 1488 roku powstał Związek Szwabski, oddolna inicjatywa zrzeszająca książąt Rzeszy, rycerstwo i miasta regionu, której zdaniem było strzeżenie pokoju krajowego w południowych Niemczech.
W 1486 roku Fryderyk doprowadził do wyboru swojego syna, Maksymiliana, na króla Niemiec jeszcze za swojego życia (vivente imperatore), dzięki czemu zapewnił dynastii sukcesję na cesarskim tronie. Potomkowie Fryderyka będą kilkakrotnie korzystali z tej możliwości.
Po wygaśnięciu dynastii Luksemburgów w 1438 roku królem czeskim, węgierskim i niemieckim został zięć Zygmunta Luksemburskiego, Albrecht II Habsburg (panował w latach 1438-1439) z albertyńskiej linii Habsburgów, który wkrótce po objęciu tronu zmarł. Jego syn Władysław V "Pogrobowiec", urodzony już po śmierci ojca, został oddany pod opiekę właśnie Fryderykowi. W Czechach istniała silna opozycja przeciw rządom Habsburgów, co groziło wewnętrzną wojną. W 1448 roku Fryderyk mianował swoim namiestnikiem miejscowego magnata Jerzego z Podiebradów, przywódcę stronnictwa utrakwistów, który własnymi siłami opanował sytuację w kraju. Na Węgrzech Władysława uznała tylko część szlachty, większość opowiedziała się za królem Polski Władysławem III. Dopiero po śmierci tego ostatniego pod Warną w 1444 roku całe Węgry podporządkowały się Władysławowi V. Regencję objął jednak Jan Hunyady i Fryderyk nie miał wpływu na wydarzenia w tym państwie. W 1453 roku młody król został uznany za pełnoletniego i wyzwolił się spod protekcji cesarza.
Po śmierci Pogrobowca w 1457 roku w Czechach powołano na tron Jerzego z Podiebradów, natomiast na Węgrzech syna regenta, Macieja Korwina. Tymczasem w lutym 1459 roku część węgierskich magnatów, przeciwnych rządom Korwina, wybrało na króla właśnie Fryderyka, a ten najechał Węgry. W 1463 roku mający większe poparcie (głównie średniej szlachty) Korwin skłonił cesarza do ugody w Sopron, na mocy której Korwin zatrzymał tytuł króla węgierskiego, zaś Fryderyk prawa do objęcia władzy w razie bezpotomnej śmierci Korwina. W latach 70-tych Fryderyk popierał jednak Jagiellonów przeciwko Korwinowi, który w 1469 roku wystąpił przeciwko Jerzemu z Podiebradów i opanował także większość Czech. W latach 1482-1485 ten ostatni podbił Austrię, wypierając stopniowo siły cesarskie. Powrót Fryderyka do Austrii umożliwiła dopiero niespodziewana śmierć Macieja Korwina w 1490 roku. Cesarzowi nigdy nie udało się opanować Czech i Węgier, Habsburgowie mieli odzyskać trony czeski i węgierski dopiero w 1526 roku.
Fryderyk III zapoczątkował szeroko zakrojoną politykę mariaży, która za panowania jego oraz jego syna doprowadziła ród do wielowiekowej potęgi. W 1452 roku poślubił Eleonorę Aviz, córkę Edwarda I Aviz (króla Portugalii), i Eleonory Aragońskiej. Ślubu Fryderykowi i Eleonorze udzielał kardynał Eneasz Sylwiusz Piccolomini, późniejszy papież Pius II. Miał z nią pięcioro dzieci, w tym późniejszego cesarza Maksymiliana, i Kunegundę, późniejszą księżnę bawarską.
W 1453 roku Fryderyk uprawomocnił uzurpowany przez jego kuzynów, władców Austrii tytuł arcyksiążąt, który miał rekompensować Habsburgom fakt, że Austria nie posiada praw elektorskich w Rzeszy. W 1453 roku potwierdził tytuł arcyksięcia dla władcy Austrii. Rodzina Habsburgów nieoficjalnie używa tego tytułu po dziś dzień. W 1457 roku zmarł Władysław Pogrobowiec i cesarz sam został arcyksięciem austriackim. Tym sposobem dobra linii styryjskiej i albertyńskiej zostały skupione w rękach jednego dziedzica.
W 1439 roku został opiekunem małoletniego kuzyna, hrabiego Tyrolu Zygmunta Habsburga. Gdy ten osiągnął pełnoletniość, Fryderyk nie śpieszył z daniem mu wolności i władzy. Musiał to jednak uczynić w 1446 roku pod naciskiem stanów Tyrolu. Kiepskie rządy rozrzutnego hrabiego z czasem wywołały zniechęcenie społeczeństwa. W 1490 roku Fryderyk, mając poparcie stanów tyrolskich, zmusił Zygmunta do zrzeczenia się włości na rzecz Maksymiliana, co zakończyło proces jednoczenia posiadłości habsburskich.
Fryderyk skutecznie przeciwdziałał próbom ekspansji księcia Burgundii Karola "Śmiałego" w Nadrenii. Władca burgundzki wziął w zastaw Alzację i hrabstwo Ferreti od zadłużonego Zygmunta Habsburga. Gdy ten ostatni z pomocą francuską spłacił zastaw, Karol odmówił wycofania się z Alzacji i doszło do wojny, wygranej przez Austriaków. W 1477 roku, w toku rozmów pokojowych, Fryderyk III zaaranżował małżeństwo syna Maksymiliana z Marią, jedyną córką Karola. Jako że ten ostatni zmarł jeszcze w tym samym roku, Habsburgowie przejęli obszerne dobra na pograniczu niemiecko-francuskim, w tym przodujące w rozwoju ekonomicznym Niderlandy.
W 1487 roku Albrecht IV Wittelsbach, książę Bawarii, zajął kilka lenn cesarskich i zażądał ręki Kunegundy, córki cesarza. Habsburgowie, uwikłani w trudny konflikt o koronę węgierską, starali się uniknąć wojny i Fryderyk ugiął się przed żądaniami Albrechta. Ta słabość, podobnie jak nieumiejętność zaprowadzenia pokoju w Rzeszy, podważała autorytet cesarza wśród wasali i poddanych.
Bilans panowania
Bilans panowania Fryderyka jest niejednoznaczny. Z jednej strony wysuwał śmiałe projekty, które wyprzedzały ducha epoki i zapowiadały rozwiązania epoki nowożytnej, z drugiej brakowało mu energii i zręczności, aby je zrealizować. Nie potrafił sobie poradzić z problemami Niemiec, choć przynajmniej początkowo starał się im zaradzić. Bez wątpienia jest, obok swojego syna i następcy, głównym twórcą wielkiej potęgi Habsburgów i ich pierwszoplanowej roli w niemieckiej i europejskiej polityce.
Okres rządów Fryderyka upłynął pod znakiem konfliktów wewnętrznych. Spory uniemożliwiające przeprowadzenie reform państwowych zmusiły Fryderyka do wycofania się z polityki wewnątrzniemieckiej. Sytuację dodatkowo utrudniał fakt wystąpienia kilku pretendentów do tronu, w tym brata Fryderyka Albrechta VI. Po śmierci Albrechta VI w 1463 roku i odstąpieniu Tyrolu przez Zygmunta (kuzyna Fryderyka) na rzecz syna Fryderyka, Maksymiliana, austriackie dziedzictwo (podzielone od 1379 roku między dwie rywalizujące gałęzie dynastii habsburskiej) zostało ponownie zjednoczone. Jednak dopiero śmierć Macieja Korwina w 1490 roku umożliwiła synowi Fryderyka - Maksymilianowi odzyskanie posiadłości austriackich (utraconych w latach 1490-91).
W 1452 roku Fryderyk otrzymał koronę Lombardii, a 19 marca 1452 roku został koronowany na cesarza przez papieża w Rzymie (Fryderyk byt ostatnim cesarzem koronowanym w Rzymie).
Fryderyk nie zdołał zapewnić spokoju na wschodnim pograniczu państwa. W 1453 roku Turcy osmańscy zdobyli Konstantynopol zajęte zostały Styria i Karyntia. Mimo słabości militarnej i finansowej, Fryderyk oraz jego następcy z dynastii Habsburgów uważali się za obrońców chrześcijańskiej Europy przed islamem. Porażką Fryderyka było również zajęcie przez Macieja Korwina znacznej części Austrii i wkroczenie jego wojsk do Wiednia w 1485 roku.
Prywatnie
Fryderyk pasjonował się astrologia, magią, próbował też uzyskać złoto z metali nieszlachetnych. Utrzymywał kontakty z humanistami, w swoich zbiorach posiadał dużą kolekcję ksiąg i kamieni szlachetnych. W 1437 roku udał się do Ziemi Świętej.
Żródła:
Fryderyk III Habsburg w "Wikipedia"
19-06-2022
31-12-2021